Δημοσιεύτηκε στον διαδικτυακό τόπο του περιοδικού «Μεταρρύθμιση» (Τρίτη 1 Φεβρουαρίου 2022).
Ήμουν ένας από τους συνομιλητές του Στάθη Καλύβα στο τελευταίο επεισόδιο της σειράς “Καταστροφές και θρίαμβοι” που προβλήθηκε χθες, οπότε ό,τι και να πω κινδυνεύει να παρεξηγηθεί (ή μάλλον, είναι βέβαιο ότι θα παρεξηγηθεί). Ας είναι.
Να τι έχω να πω για τη σειρά:
1. Η ιστορική ύλη είναι απέραντη και ζωντανή (μερικές φορές “το παρελθόν δεν παρέρχεται”), άρα είναι φυσιολογικό διαφορετικοί άνθρωποι, σε διαφορετικές εποχές, ή και στην ίδια εποχή, να επιλέγουν να φωτίσουν διαφορετικές πτυχές της, ακόμη και όταν δεν διαφωνούν για το “τι πραγματικά συνέβη”. Πολύ περισσότερο που ο τηλεοπτικός χρόνος είναι περιορισμένος. Συνεπώς, ο καθένας μας μπορεί να πει “το τάδε συμβάν ή η δείνα εποχή άξιζε περισσότερη εμβάθυνση”. Προσωπικά μου φαίνεται πιο γόνιμο - και πιο ακριβοδίκαιο - να δούμε τη σειρά ως αυτό που ήταν: μια πρωτότυπη πρόταση ανάγνωσης της ιστορίας μας, με σεβασμό στα ιστορικά γεγονότα, με την ιδιαίτερη ματιά του εμπνευστή της.
2. Όμως, η ανάγνωση της ιστορίας των 200 χρόνων που προτείνει η σειρά δεν είναι μόνο πρωτότυπη: είναι επίσης εμψυχωτική. Όχι με τον συνηθισμένο υπερφίαλο και συμπλεγματικό τρόπο (“περιούσιος λαός”), και για αυτό οι κάθε λογής υπερπατριώτες - στους ομοϊδεάτες των οποίων χρεώνονται άλλωστε όλες σχεδόν οι καταστροφές των τελευταίων δύο αιώνων - έμειναν δυσαρεστημένοι. Η σειρά ήταν εμψυχωτική με έναν ψύχραιμο και ώριμο τρόπο: αυτοί είμαστε, ικανοί για το χειρότερο, αλλά και για το καλύτερο. Το πρώτο το έχουμε πια μάθει καλά. Το δεύτερο το ξεχνάμε. Η σειρά μας το θυμίζει. Πολύτιμο μου φαίνεται αυτό. Τα επόμενα χρόνια θα μας χρειαστεί λίγη (προσγειωμένη) αυτοπεποίθηση.
3. Κάθε φορά που ένας καλός καθηγητής, αντί να κάνει αυτό που κάνουν όλοι οι καλοί καθηγητές του κόσμου, δηλαδή να γράφει για άλλους καλούς καθηγητές, σε ένα κλειστό και κάπως αυτοαναφορικό κύκλωμα, απευθύνεται στο ευρύ κοινό, ανεβαίνει πολύ στην εκτίμηση μου. Ο Καλύβας δεν έμεινε εκεί. Πέρασε σε άλλη διάσταση - από τις λέξεις στις εικόνες: έγινε τηλεοπτικός παραγωγός, έπεισε ένα κανάλι, βρήκε χρηματοδότηση, δούλεψε ατελείωτες ώρες, ρίσκαρε τη φήμη του, εκτέθηκε στην εύκολη κριτική (και στη δύσκολη) - για να φτιάξει μια επτάωρη εκπομπή που είδαν (υποθέτω) μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, οι οποίοι κατά σειρά (1) πληροφορήθηκαν (έμαθαν πράγματα που δεν ήξεραν), (2) διαπαιδαγωγήθηκαν (είδαν την ιστορία της χώρας τους αλλιώς), και (3) ψυχαγωγήθηκαν (πέρασαν ωραία, και βγήκαν με αναπτερωμένο ηθικό).
Με αυτή την έννοια, η σειρά “Καταστροφές και θρίαμβοι” εκπλήρωσε αυτό που το μακρινό 1922 (άλλη επέτειος και αυτή) όρισε ως αποστολή του BBC ο John Reith, πρώτος γενικός διευθυντής του: inform, educate, entertain. Η σειρά του Καλύβα ήταν συναρπαστική τηλεόραση σε ένα τηλεοπτικό τοπίο που δεν διακρίνεται για το υψηλό του επίπεδο (για να το πω ήπια).
Και αυτό ήταν, νομίζω, το μεγαλύτερο επίτευγμα όλων.
