Δημοσιεύτηκε στη στήλη «Ξένος ανταποκριτής» της «Athens Voice» (Παρασκευή 1 Μαΐου 2020).
Ο ανταποκριτής σας παρακολούθησε από το μαρτυρικό Μιλάνο την υποδειγματική παρουσίαση της σταδιακής άρσης των μέτρων περιορισμού από τον Άκη Σκέρτσο, υφυπουργό αρμόδιο για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου, και μετά από πάρα πολύ καιρό (για την ακρίβεια: μετά από 16 χρόνια) αισθάνθηκε ότι είναι πολίτης χώρας που κυβερνάται από σοβαρούς ανθρώπους.
Ότι θα είναι αργή και βασανιστική η επιστροφή στην καθημερινότητα το έχουμε πλέον καταλάβει όλοι (ελπίζω). Η πανδημία έχει κοπάσει αλλά δεν έχει περάσει. Η προοπτική μιας δεύτερης βαθιάς ύφεσης, μετά από τη μεγάλη οικονομική συρρίκνωση της προηγούμενης δεκαετίας, είναι ζοφερή. Η αναστολή της εκπαιδευτικής διαδικασίας βολεύει τους πάντες (μαθητές και δασκάλους), ή σχεδόν (όχι τους γονείς), αλλά μεγαλώνει την απόσταση που χωρίζει την Ελλάδα από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και τους μαθητές των καλών σχολείων από τους υπόλοιπους.
Δεν είναι μόνο δικά μας αυτά τα προβλήματα: συμβαίνουν και εις Μεδιολάνους. Όπως ανέφερε σε πρόσφατο άρθρο της η Chiara Saraceno, 1 στους 8 ιταλούς μαθητές (1 στους 5 στη Νότια Ιταλία) δεν έχουν υπολογιστή ή τάμπλετ στο σπίτι. Από όσους έχουν, 57% το μοιράζονται με κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας. Για την αποτροπή του ψηφιακού αποκλεισμού και της υστέρησης δεξιοτήτων, η Συμμαχία για τα Παιδιά προτείνει ενεργοποίηση της εκπαιδευτικής τηλεόρασης (η υποδομή υπάρχει), επιλεγμένη παροχή χαμηλού κόστους συσκευών και συνδέσεων, κινητοποίηση του Δημοσίου και της κοινωνίας των πολιτών για την επιμόρφωση των δασκάλων και την υποστήριξη των μαθητών με ενισχυτική διδασκαλία.
Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν όσοι σχεδιάζουν την επόμενη μέρα (που και στην Ιταλία αρχίζει τη Δευτέρα 4 Μαΐου) αφορά τις συγκοινωνίες. Μέσα στον καταιγισμό δυσκολιών, το πώς θα μετακινούμαστε μπορεί να φαίνεται δευτερεύουσας σημασίας. Σε πολλούς αρκεί που θα επιτραπεί επιτέλους να μετακινούμαστε. Εδώ στο Μιλάνο, όπου η αρμοδιότητα για τη συγκοινωνιακή πολιτική ανήκει στο Δήμο, η προοπτική να επιστρέψουμε σε μια πιο πρωτόγονη κατάσταση, που νομίζαμε ότι έχουμε αφήσει οριστικά πίσω, έχει σημάνει συναγερμό.
Έως τη δεκαετία του ’80, η ατμοσφαιρική ρύπανση στο Μιλάνο ήταν χειρότερη από ό,τι οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη. Δεν βοηθούσε το κλίμα: παροιμιωδώς υγρό και ψυχρό, νηνεμία (δεν φύσαγε), ομίχλη (συχνά αιθαλομίχλη). Ούτε η γεωγραφία: πεδινό τοπίο, κανάλια, ποτάμια, λίμνες. Συνέβαλε όμως και ο άνθρωπος: η βιομηχανική πυκνότητα της Κοιλάδας του Πάδου, και η ερωτική σχέση των Ιταλών με το αυτοκίνητο. Όταν ο ανταποκριτής σας άρχισε να επισκέφτεται το Μιλάνο, στην Piazza Duomo επιτρεπόταν ακόμη το παρκάρισμα. Όταν πεζοδρομήθηκε πολλοί Μιλανέζοι δυσανασχέτησαν.
Έκτοτε τα πράγματα βελτιώθηκαν. Η γεωγραφία και το κλίμα παρέμειναν ίδια (αν και τώρα φυσάει περισσότερο). Βοήθησε η αποβιομηχανοποίηση. Το ίδιο και η αμόλυβδη βενζίνη. Αλλά αυτό που άλλαξε τη ζωή στην πόλη ήταν η στροφή 180 μοιρών στη συγκοινωνιακή πολιτική. Δακτύλιος (και, από το 2008: διόδια για την είσοδο των ΙΧ στο κέντρο), εκτεταμένες πεζοδρομήσεις, αναβάθμιση των μετρό, τραμ, λεωφορείων. Όλα αυτά με τη συναίνεση των πολιτών: στο δημοτικό δημοψήφισμα του 2011, η πρόταση για τη γενίκευση του «διωγμού των ΙΧ», με επέκταση του συστήματος διοδίων για την είσοδο στο κέντρο, εγκρίθηκε πανηγυρικά με 79% των ψήφων.
Χάρη και στη συγκοινωνιακή πολιτική της δημοτικής αρχής, σήμερα το Μιλάνο είναι μια από τις πιο ευχάριστες πόλεις στον κόσμο.
Ή ήταν, μέχρι την πανδημία του κορωνοϊού. Στο εξής, έως την εξάλειψή του, όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς θα πρέπει για λόγους ασφαλείας να κυκλοφορούν μισοάδεια (για τους αισιόδοξους: μισογεμάτα). Μετά από δεκαετίες «διωγμού», τα ΙΧ επιστρέφουν θριαμβευτικά: τα αστικά διόδια για είσοδο στο κέντρο αναστέλλονται, το παρκάρισμα διευκολύνεται.
Πίσω στη δεκαετία του ’80 λοιπόν; Όχι ακριβώς. Μπορεί ο πραγματισμός να επιβάλλει στροφή στην «ιδιωτική κινητικότητα», αλλά κανείς δεν θέλει μποτιλιαρίσματα και καυσαέρια στους δρόμους του κέντρου. Εξ άλλου, η καθαρότερη ατμόσφαιρα των τελευταίων δεκαετίων έγινε πεντακάθαρη τους τελευταίους μήνες, και τώρα που ήρθε η άνοιξη το πράσινο στα πάρκα και στα παρτέρια είναι πιο λαμπερό από ποτέ.
Συνεπώς; Δέσμη μέτρων. Ανοχή στα ΙΧ ναι, αλλά και έμφαση στα ποδήλατα (δημοτικά και ιδιωτικά), στα σκούτερ, και στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα κοινής χρήσης. Κάποιοι δρόμοι ή λωρίδες κυκλοφορίας θα αφιερωθούν στα ποδήλατα ή θα γίνουν πεζόδρομοι. Αλλού θα αφαιρεθεί χώρος από τα ΙΧ για να παραχωρηθεί σε μπαρ και ρεστωράν που θα βγάλουν τραπεζάκια έξω. Όριο ταχύτητας 30 χμ/ώρα στο κέντρο της πόλης. Επί πλέον, κλιμακωτό ωράριο – για να χαμηλώσει η άλλη καμπύλη (flatten the curve): της κίνησης στις ώρες αιχμής. Και κυρίως, ενθάρρυνση της τηλεργασίας. Όπως φάνηκε τις μέρες της απομόνωσης, και όπως επεσήμανε το περιοδικό Economist, πολλοί εργαζόμενοι είναι εξίσου ή περισσότερο παραγωγικοί όταν εργάζονται στο σπίτι, και ο λόγος που πολλά διευθυντικά στελέχη δυσπιστούν στην τηλεργασία είναι ότι τους ενδιαφέρει λιγότερο το αποτέλεσμα και περισσότερο ο έλεγχος πάνω στους υπαλλήλους.
Για να επανέλθουμε στην εξαιρετική παρουσίαση από τον Άκη Σκέρτσο του κυβερνητικού σχεδίου για την επόμενη μέρα: Πώς θα υλοποιηθεί η ρύθμιση για «χρήση των ΙΧ αυτοκινήτων αντί των ΜΜΜ και προσωρινή αναστολή του δακτυλίου»; Ως γενική έφοδος των ΙΧ στις ελληνικές πόλεις (από όπου στην πραγματικότητα δεν «διώχθηκαν» ποτέ); Και άλλο μποτιλιάρισμα, και άλλα καυσαέρια, και άλλο παρκάρισμα στα πεζοδρόμια, και άλλη ντε φάκτο κατάργηση των πεζοδρόμων, υπό το ως συνήθως γεμάτο κατανόηση βλέμμα της Τροχαίας και της (ξεδοντιασμένης) Δημοτικής Αστυνομίας;
Εάν όχι, θα πρέπει η κυβέρνηση να ανακοινώσει συνοδευτικά μέτρα εγκαίρως.
Εάν ναι, θα είναι κρίμα.
