Ελαστικότερη αγορά εργασίας με ασφάλεια και κοινωνική προστασία

Δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή» (Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2008)

Η πρόταση του προέδρου του ΕΒΕΑ για ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας και συγκεκριμένα για εβδομάδα 3 ή 4 ημερών με ανάλογη μείωση αποδοχών και ενσήμων δέχθηκε πυρά πανταχόθεν και μάλλον πρόκειται να αποδειχθεί χαρταετός που τελικά δεν πέταξε. Όλοι, η ΓΣΕΕ, το ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΜΕ, η υπουργός Εργασίας, ακόμη και ο πρωθυπουργός (που δήλωσε στη Βουλή: «Είμαστε υπέρ της ποιοτικής και πλήρους εργασίας») συμφώνησαν ότι η ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας ισοδυναμεί με «εργασιακό μεσαίωνα».

Έτσι είναι; Και ναι και όχι. Όπως σίγουρα γνωρίζει ο πρόεδρος του ΕΒΕΑ, η ελαστικοποίηση όπως την εννοούν οι εργοδότες στη χώρα μας είναι κάπως ασύμμετρη. Όσοι φίλοι μου εργάζονται σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, ακόμη και σε μεγάλες τράπεζες ή σοβαρές εταιρείες συμβούλων, έχουν να λένε για την αφόρητη πίεση που τους ασκείται για εργάσιμη ημέρα 10 ωρών και εβδομάδα 6 ημερών – εννοείται με απλήρωτες υπερωρίες. Εάν οι εργοδότες μας ενδιαφέρονται πραγματικά για μια ελαστικότερη αγορά εργασίας, θα πρέπει να το θυμούνται και όταν η αυξημένη ζήτηση απαιτεί εντατικότερους ρυθμούς δουλειάς, όχι μόνο όταν συμβαίνει το αντίθετο (όπως τώρα). Αλλιώς δεν πρόκειται για ελαστικότερη αγορά εργασίας αλλά απλώς για εργοδοτική αυθαιρεσία.

Είμαστε, όμως, σίγουροι ότι ελαστικότητα είναι εξ ορισμού αρνητική; Ότι η μερική απασχόληση είναι πάντοτε κακό πράγμα; Ότι η αγορά εργασίας που έχουμε σήμερα αξίζει την υπεράσπιση σύσσωμης της πολιτικής ελίτ; Τα ιλιγγιώδη ποσοστά ανεργίας των νέων και των γυναικών δείχνουν το αντίθετο. Το πρόβλημα με τις ανελαστικές αγορές εργασίας είναι ότι προστατεύουν τις θέσεις όσων εργάζονται, αλλά με τίμημα την έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης για όσους ψάχνουν για δουλειά.

Το ερώτημα είναι: μπορούμε να έχουμε τα πλεονεκτήματα της ελαστικότητας χωρίς τα μειονεκτήματά της; Η απάντηση είναι «ναι, υπό όρους». Χρειαζόμαστε μια μερική (και ελεγχόμενη) ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας, και ταυτόχρονα αναπροσανατολισμό της κοινωνικής πολιτικής για περισσότερη απασχόληση με μεγαλύτερη κοινωνική ασφάλεια.

Δύσκολη στρατηγική. Προϋποθέτει πολιτικούς εμπνευσμένους, με κύρος (και φαντασία). Προϋποθέτει, επίσης, συνδικαλιστές που δεν εκπροσωπούν μόνο τις προνομιούχες ομάδες από τις οποίες οι ίδιοι προέρχονται αλλά όλους τους εργαζομένους (και άνεργους). Άλλος, όμως, δρόμος για μια δικαιότερη αγορά εργασίας και μια δυναμικότερη οικονομία δεν υπάρχει.